De nieuwjaarsperiode is traditioneel het moment om even ho-ho-ho halt te houden en terug te blikken op het voorbije jaar. Dan worden we overspoeld door jaaroverzichten in diverse maten en vormen. Voor sommige muziekliefhebbers biedt Spotify Wrapped een handige, automatisch gegenereerde inkijk in de data van hun muziekconsumptie. Zelf gebruik ik die streaming-service nog nauwelijks. Mijn Wrapped maakt melding van zo'n 6000 minuten, goed voor vier dagen continu luisteren. Dat is peanuts in vergelijking met de tijd die ik echt aan muziek heb besteed. Niet door te streamen, maar dus vooral door het luisteren naar mijn eigen collectie.
Straks meer daarover. Eerst wil ik in deze inventaris wat andere details delen over de dingen die me in 2023 bezighielden naast de muziek.
Oud & out?
In 2023 heb ik twee, eerder bedenkelijke, mijlpalen bereikt: ik ben 60 geworden en voor het eerst sinds 30 jaar zit ik zonder vaste job. Het ouder worden ging vanzelf, maar het werkloos zijn was toch even wennen. Een luxeprobleem, want met een opzegvergoeding op zak en veel vrije tijd in het vooruitzicht was er in feite weinig reden tot klagen. Alleen als een zak afval zonder boe of ba buiten gezet te worden, voelde wel als een gemene linkse in de onderbuik. Confronterend op zijn minst, een deuk in je zelfvertrouwen als bonus. Maar terugblikkend op mijn voortijdig afgesloten carrière in het voormalige 'huis van vertrouwen', kwam ik al snel tot het besef dat ik best wel trots mocht zijn op wat ik daar allemaal heb kunnen en mogen doen. En zelftwijfel was dus nergens voor nodig.
Als werkzoekende op leeftijd mag ik blij zijn met de vier sollicitatiegesprekken die ik heb gehad in het voorbije jaar. Een nieuwe vaste job heeft het niet opgeleverd, maar wel twee heel fijne engagementen als vrijwilliger bij twee cultuurhuizen in mijn stad: kunstencentrum STUK en museum M Leuven.
En verder ben ik meer dan ooit een multi-inzetbare en flexibele werkkracht met behoorlijke competenties als broodbakker, boodschapper, huisman, klusjesman, chauffeur, koerier, bewindvoerder, mantelzorger, gezelschapsspel-speler enzovoort.
Boeken
Heb ik met de extra vrije tijd meer boeken gelezen dan tijdens de vorige jaren? Misschien, al blijft mijn boekenoogst van 2023 redelijk beperkt. Ik heb 15 boeken uitgelezen (naast een stuk of 10 andere waar ik nog steeds in aan het lezen ben): 9 fictieboeken, 4 non-fictie en 2 graphic novels. Ik ben het jaar begonnen met High Fidelity van Nick Hornby over de liefdesgeschiedenissen van een muziekfreak en platenboer. Een boek uit 1995 dat al wat langer op de plank lag. En aansluitend heb ik dan ook maar eens naar de verfilming gekeken. Leuk, maar het boek was veel beter.
Andere boeken met een belangrijke rol voor muziek: Ugly Beauty: Jazz in the 21st century van Phil Freeman (
) en But Beautiful van Geoff Dyer. Dat laatste boek had ik lang geleden al eens gelezen, en nu nog eens als opmaat voor zijn De laatste dagen van Roger Federer. Daarin schrijft Dyer – erudiet, belezen en met veel humor – over diverse fin-de-carrières in de literatuur, schilderkunst, sport, filosofie, film en muziek. Ik heb het heel graag gelezen, ook al gezien mijn daarnet beschreven 'mijlpalen'. Ook Een tweede leven van R.C. Sherriff sloot daar goed bij aan: man gaat op pensioen en zoekt naar een nieuw doel in zijn leven.Verder heb ik soms echt hardop gelachen met Taal voor de leuk van Paulien Cornelisse en De onbekende belevenissen van prins Willem-Alexander van de onvolprezen Rodaan Al Galidi. Een andere uitschieter vond ik Het mysterie van Mrs Indonesia van Y.B. Mangunwijaya, over de onafhankelijkheidsstrijd van de voormalige Nederlandse kolonie via het verhaal van een meisje van eenvoudige komaf dat uitgroeit tot een machtige vrouw in de schaduw van de vrijheidsstrijders op de barricaden.
Reizen
Als je zonder vaste verplichtingen zit, dan heb je natuurlijk het voordeel dat je makkelijk op reis kunt. In het afgelopen jaar heb ik 2 vliegreizen gemaakt: allebei een citytrip, allebei naar Spanje: in januari naar Sevilla en in oktober naar Valencia. Toch wel een beetje met een zwaar gemoed: vanwege vliegschaamte in deze tijden van klimaatcrisis, en tot overmaat van ramp ook nog met low cost vliegmaatschappijen.
Daar tegenover kan ik 3 meerdaagse fietstochten zetten, allemaal via routes van het Eurovelo netwerk. In april reden we 400 km langs de Eurovelo 8, langs de Middellandse Zee, van Collioure (vlakbij de Spaanse grens) tot Arles, via Perpignan, Narbonne, Béziers, Sète en Montpellier. In juli maakte ik een solotocht langs de Franse Noordzeekust: met de fiets en tent langs de Eurovelo 4 van De Panne tot Cherbourg, goed voor 800 km. En in augustus namen we de Eurosleeper nachttrein naar Berlijn om van daaruit zo'n 700 km naar Kopenhagen te trappen langs de Eurovelo 7.
Tussendoor konden we in juli nog op een korte wandelvakantie in Zwitserland, dat deden we met de auto. Net zoals een familieweekend in Zeeland in november.
Musea
Als we op reis zijn, of op korte trips naar steden in de buurt, proberen we altijd een tentoonstelling of enkele musea te bezoeken. Maar ook in eigen land zagen we verschillende expo's, uiteraard met de museumpas in de hand: onder meer Bouts en Doka in M Leuven, Krasse Koppen in KMSKA, Dedans/Dehors (over gevangenissen en gevangenschap) in Le Delta in Namen en In Collective Rise van Alia Ali in Z33.
In Parijs was er de ontdekking van het kleine Musée Zadkine met werk van beeldhouwster Chana Orloff, en de felle kleuren, glitters en humor van Cheri Samba in Musée Maillol. En in Museum Ludwig in Keulen interessant, mooi en ook grappig werk van de Turkse Füsun Onur.
Maar de museumervaring bij uitstek was voor mij toch het bezoek aan het Louisiana museum in Humlebaek in Denemarken. Daar maakten we kennis met het fascinerende werk van de Georgische schilder Niko Pirosmani (1862-1918), zagen we een gesprek tussen Nobelprijs-winnaars Abdulrazak Gurnah en Wole Soyinka tijdens een verder vooral Scandinavisch (en voor ons onverstaanbaar) literatuurfestival in de museumtuin, en werden we ondergedompeld in het werk van de IJslander Ragnar Kjartansson. Met onder andere schilderijen vol muzikale referenties en zelfspot, een video met een concertregistratie van meerdere uren waarbij The National achter elkaar en telkens opnieuw slechts 1 nummer speelt, en een video-installatie waarbij 9 schermen elk een hoek van een landhuis tonen met daarin telkens 1 muzikant terwijl ze allemaal samen een nummer spelen, opgenomen in 1 take.
(Ik dacht dat ik Kjartansson ooit nog geïnterviewd had voor een serie over IJslandse muziek op Radio 1, maar dat bleek achteraf bij het checken van mijn interview-tapes niet zo te zijn. Wel de andere muzikanten in zijn vroegere groep Trabant.)
Cinema
In het begin van 2023 dacht ik dat ik voortaan veel meer tijd zou hebben om naar de film te gaan, of toch op zijn minst veel films te zien. Om de een of andere reden is dat er niet van gekomen. Tot mijn schande moet ik constateren dat ik zelfs maar 1 keer naar de cinema ben geweest: voor Augure van Baloji, een soort magisch realistisch sprookje in de brousse en urban jungle van Congo.
Daarnaast heb ik het afgelopen jaar 21 films gezien: een paar oude films, enkele documentaires en wat recente hits. Ik had een paar maanden een abonnement op Mubi en zag daar goede films als Paterson van Jim Jarmusch, Woman at War van Benedikt Erlingsson en Unrest van Cyril Schäublin.
Andere fijne cinema op de kleine kijkkast: Der Himmel über Berlin van Wim Wenders uit 1987, The Banshees of Inisherin van Martin McDonagh en onlangs nog Anatomie d'un chute van Justine Triet.
Concerten
Muziek blijft mijn belangrijkste liefhebberij en toch ging ik voor mijn doen in 2023 maar erg weinig naar concerten. Ik tel 20 avonden, waarvan maar liefst 11 in Leuven. Dat lokale aspect is echt nieuw voor mij: vroeger was ik vaak onderweg naar concerten her en der in het land en slechts bij uitzondering bleef ik in Leuven. Niet dat er in mijn stad nu meer of betere concerten worden georganiseerd. Maar het plezier om gewoon even met de fiets naar een concert te rijden is wel een belangrijke factor. Met de trein naar Gent of Brussel wil ik nog wel eens doen, maar urenlang in de auto, en vaak ook in de file, zitten, dat hoeft voor mij niet meer zo nodig.
Een uitzondering heb ik graag gemaakt in november toen ik een dagje naar Keulen ben geweest om daar in de Stadtgarten Myra Melford's Fire and Water Quintet live aan het werk te zien. Als ik me niet vergis, zag ik pianiste Myra Melford voor het eerst optreden tijdens de Knitting Factory tournee in de Vooruit, eind jaren tachtig, begin jaren negentig. Enkele jaren later kwam ze met haar Extended Ensemble nog eens naar de Vooruit en toen heb ik haar ook geïnterviewd. Het was een bijzondere avond, dat weet ik nog: er was die dag een maansverduistering en tijdens de rit naar Gent had ik een prachtig zicht op de eclips. Sindsdien heb ik Myra Melford niet meer live zien spelen tot onlangs in Keulen. Het was een prachtig en intens concert op de grens tussen improvisatie en compositie met verder Ingrid Laubrock op tenor- en sopraansax, Mary Halvorson op gitaar, Tomeka Reid op cello en Lesley Mok op drums. Ze speelden materiaal uit de twee albums die dit kwintet opnam voor Rogue Art met muziek geïnspireerd op het werk van de abstracte kunstenaar Cy Twombly.
Andere hoogtepunten op het concertvlak waren voor mij MixMonk (Robin Verheyen, Bram De Looze, Joey Baron) op Leuven Jazz, het gamelanensemble Nist-Nah rond slagwerker Will Guthrie op Artefact Music Festival en het duo Susie Ibarra en Tashi Dorji op het Summer Bummer Festival. In de categorie ook heel mooi: Ruben Machtelinckx & Arve Henriksen bij Ha'Concerts, g a b b r o op Leuven Jazz en Artefact Trio (Nicole Mitchell, Tomeka Reid, Mike Reed) in De Singer.
Muziek & meer muziek
Ik schreef al dat ik in 2023 nauwelijks via Spotify geluisterd heb. Die 6000 minuten heb ik vooral besteed aan twee eigen playlists die in shuffle stonden tijdens lange ritten onderweg of als achtergrondruis bij bezoek. Global Classics is een playlist die ik ooit heb samengesteld toen ik nog curator wereldmuziek was bij Radio 1. En de andere playlist is er een die mijn broer en ik samen al ping-pongend maken: om de beurt kiezen we een nummer dat we om de een of andere reden goed na het vorige vinden passen. De lijst is intussen 200 nummers lang en wordt nu nog maar zelden ververst, maar het blijft een fijne selectie van enkele van onze favorieten.
Naast Spotify gebruik ik soms ook Qobuz, een streamingdienst die veel meer gericht is op muziekfreaks, luisteraars die ook geïnteresseerd zijn in de kleine lettertjes op de hoezen en in de boekjes, die willen weten wie er allemaal betrokken is bij de muziek, wat erover geschreven is, enzovoort. Het is de streamingdienst die met de muziek en de bijhorende informatie het dichtst bij een fysiek album komt. Voor mij ideaal voor het verkennen van nieuwe dingen: wat in de smaak valt, koop ik dan later als digitaal bestand, op cd of op vinyl, bijvoorbeeld via Bandcamp.
Over nieuwe aanwinsten gesproken: ik heb in 2023 mijn collectie met 124 albums uitgebreid. Daarbij zitten 18 digitale promo's die ik de moeite waard vond om te bewaren; en ook 32 lp's en 1 cd die ik heb gekregen van een voormalige collega die kleiner ging wonen en geen plaats meer had voor zijn volledige verzameling. Dank u, MvdH!
En dan zijn er nog 73 albums die ik zelf gekocht heb:
39 albums uitgegeven in 2023, 13 albums uitgegeven in 2022, en de rest is ouder
32 albums waren digitale aankopen
28 albums op vinyl: 16 van 2023, 7 van 2022
11 cd's
2 tweedehands lp's
het gros is jazz of aanverwante muziek, al zit er ook Indonesische, Braziliaanse en Afrikaanse muziek bij, plus wat minimalisme, reggae en sound art
Jaaroverzicht 2023
Lijstjes kunnen leuk zijn, maar de muziek van een jaar rangschikken volgens de ratio goed-beter-best vind ik absurd. Daarnaast is het onbegonnen werk, want ik heb geen objectieve criteria: wat ik graag hoor, verschilt van dag tot dag, van uur tot uur. Ik ga me hier dus niet wagen aan een top-zoveel met de zogenaamd 'beste platen van 2023'. Daar zijn nog andere redenen voor: ten eerste zijn er al genoeg mensen die dat voor mij hebben gedaan; en bovendien ontdek ik in de lijsten van anderen nog een heleboel albums van 2023 die ik nog niet gehoord heb. Ik heb dus nog wat luisterwerk voor de boeg.
Wat ik wel kan doen is een jaaroverzicht geven met per maand mijn favoriete releases die ik nog steeds graag opleg. De lijst (met luisterlinks) volgt hieronder, eerst geef ik graag nog wat toelichting bij enkele grote lijnen in mijn selectie.
Belgie
Jazz uit België is goed vertegenwoordigd met nieuwe releases van enkele vaste waarden zoals Robin Verheyen solo, Aka Moon met een fijne selectie prima gastmuzikanten, Kris Defoort met onder meer een pupil uit zijn improvisatieklas, zangeres Veronika Harcsa, en Chris Joris met een re-release van 20-jaar oude parel uit zijn oeuvre én nieuw werk opgenomen ter gelegenheid van zijn 70ste verjaardag. En dan was er natuurlijk ook de jonge garde uit ons land met mooi werk van saxofoniste Hanne De Backer en haar band g a b b r o, het trio Kreis met onder meer accordeonist Stan Maris, de solo-bas-excursies van Nils Vermeulen en het bijzondere banjo-duo Poor Isa van Ruben Machtelinckx en Frederik Leroux.
Stemmen
Voor jazz met zang ben ik nogal kieskeurig. Maar er waren in 2023 toch drie vocale albums die me konden boeien: de poëzie van Kris Defoort en Veronika Harcsa, de overwegend Franstalige conceptplaat van Cécile McLorin Salvant en het eigenwijze solo-uitstapje van Fay Victor. En dan waren er nog een aantal artiesten of groepen die af en toe met zang werken zoals Fire! Orchestra (met onder meer die bezwerende zang van Mariam Wallentin en een hilarische tekst van Joe McPhee), jaimie branch (met een merkwaardige cover van een nummer van The Meat Puppets), Asher Gamedze, Thandi Ntuli en anderen. Knappe spoken word en aanverwanten hoorde ik bij Exploding Star Orchestra, Irreversible Entaglements (met Camae Ayewa alias Moor Mother), Mike Reed (met slampoet Marvin Tate, ook gezien op Summer Bummer) en Matana Roberts.
Historisch
Misschien komt het door de vinyl-hype, maar jaarlijks verschijnen er zoveel nieuwe, zogenaamde historische releases, dat je je alleen al daaraan arm kunt kopen. Ik heb me kunnen inhouden, al heb ik er toch een aantal in huis gehaald. Dé historische release van het jaar is wellicht de liveopname van John Coltrane met Eric Dolpy in 1961: een belangrijk tijdsdocument dat laat horen hoe de Coltrane van de jaren vijftig evolueerde naar de late, vrijere Coltrane van de jaren zestig. Heel boeiend vond ik ook de opname van Don Cherry op een festival in Parijs in 1977 met ook de Braziliaanse percussionist Nana Vasconcelos, rietblazer Michel Portal en elektronica-pionier Jean Schwarz. En dan was er nog de prachtige soloplaat van cellist Abdul Wadud, die vooral bekend is van zijn werk met Julius Hemphill.
Uitschieter
De jazzartiest van het jaar was misschien wel saxofonist James Brandon Lewis, die naar verluidt enkele fantastische concerten in ons land heeft gespeeld. Door allerlei omstandigheden heb ik geen van die concerten kunnen meemaken, maar gelukkig zijn er nog de twee knappe albums die hij afgelopen jaar uitbracht: een met zijn vaste trio en enkele gastmuzikanten en een met zijn Red Lily Quintet dat het gospeloeuvre van Mahalia Jackson vertaalt naar hedendaagse jazz.
Surprise
In de categorie ‘aangename verrassingen' signaleer ik ook graag enkele releases. Zo was er het debuut van muzikante, componiste en instrumentenbouwer Bex Burch met muziek die niet in een hokje valt te plaatsen. Zelf noemt ze het messy minimalism. Je hoort natuurgeluiden, diverse exotische instrumenten, wat strijkers en blazers, veel slagwerk en gastmuzikanten als trompettist Ben Lamar Gay en drummer Mikel Patrick Avery. Ook fascinerend vind ik de improvisaties van pianist Giovanni Di Domenico met accordeonist Kalle Moberg. En dan is er nog de liveplaat van pianiste Kris Davis en haar ensemble Diatom Ribbons: een verrassing voor mij omdat ik de studioplaat van enkele jaren geleden niet helemaal kon smaken, maar ook omdat gitarist Julian Lage (voor veel jazzliefhebbers een absolute topper) mij hier voor het eerst weet te raken.
Grenzeloos
Tot slot vermeld ik nog graag enkele interessante grensgevallen: Henry Threadgill Ensemble en Darius Jones balanceren tussen hedendaagse compositie en vrije improvisatie; Idris Ackamoor bevindt zich tussen freefunk en spirituele jazz; Domenico Lancelotti doet iets met samba en (elektronische) muziekmachines; en Peter Brötzmann combineert free jazz met Marokkaanse gnawa.
En dan zoals beloofd mijn favorietenlijst van 2023, gerangschikt per maand waarin deze albums zijn verschenen. Klik op de albumtitel voor meer informatie en de audio.
Januari
Jason Moran - From the dancehall to the battlefield (Bandcamp)
Aka Moon - Quality of joy (Outhere Music)
Don Cherry & Jean Schwarz - Roundtrip (1977) (Transversales Disques)
Februari
James Brandon Lewis: Eye of I (Anti–)
The Necks - Travel (Northern Spy)
Archie Shepp - Yasmina, a black woman (BYG Records, re-release)
Maart
g a b b r o - The moon appears when the water is still (gabbro records)
Aruan Ortiz Trio - Serranías (Sketchbook For Piano Trio) (Intakt)
François Houle Genera Sextet - In memoriam (Clean Feed)
Roots Magic - Long Old Road (Retold Pasts And Present Day Musings) (Clean Feed)
Cécile McLorin Salvant - Mélusine (Nonesuch)
Dave Burrell - Harlem rhapsody (Parco della Musica Records)
Exploding Star Orchestra - Lightning dreamers (International Anthem)
April
Natural Information Society - Since time is gravity (Aguirre/Eremite)
Fire! Orchestra - Echoes (Rune Grammofon)
Ingar Zach - strumento di etimo incerto (Aspen Edities)
The Dwarfs of East Agouza - High tide in the lowlands (Live at Les Ateliers Claus 2017) (Sub Rosa)
Nils Vermeulen - Variations (Aspen Edities)
Stefano Bollani - Blooming (Sony Music)
Domenico Lancelotti - Sramba (Mais Um Discos)
Abdul Wadud - By myself (Gotta Groove, re-release)
Mei
Asher Gamedze - Turbulence and pulse (International Anthem)
Robin Verheyen - Playing the room (W.E.R.F.)
Malombo Jazz Makers - Down Lucky's way (Tapestry Works, re-release)
Henry Threadgill Ensemble - The other one (Pi Recordings)
Peter Brötzmann, Majid Bekkas, Hamid Drake - Catching ghosts (Act)
Juni
Giovanni Di Domenico & Kalle Moberg - Pangrams (Dropa Disc)
The Chris Joris Experience - Out of the night (W.E.R.F., re-release)
Tyshawn Sorey Trio - Continuing (Pi Recordings)
Jason Adasiewicz - Roy's World (Corbett vs Dempsey)
Juli
John Coltrane with Eric Dolphy - Evening at The Village Gate (Impulse!)
Damon Locks & Rob Mazurek - New Future City Radio (International Anthem)
Augustus
jaimie branch - Fly Or Die Fly Or Die Fly Or Die ((World War)) (International Anthem)
Fay Victor - Blackity Black Black Is Beautiful (Northern Spy)
Mad Myth Science - Mad Myth Science (Infrequent Streams)
September
Poor Isa - Dissolution of the other (Aspen Edities)
Kris Davis - Diatom Ribbons Live At The Village Vanguard (Pyroclastic Records)
James Brandon Lewis Red Lily Quintet - For Mahalia, with love (Tao Forms)
Chris Joris - Until darkness fades (W.E.R.F.)
Irreversible Entanglements - Protect your light (Impulse!)
Maurice Louca, Elephantine - Moonshine (Sub Rosa)
Idris Ackamoor & The Pyramids - Afro futuristic dreams (Strut)
Oktober
Darius Jones - fLuXkit Vancouver (i̶t̶s suite but sacred) (We Jazz, Northern Spy)
Matana Roberts - Coin Coin Chapter Five: In The Garden (Constellation)
Kris Defoort & Veronika Harcsa - Pieces of peace (W.E.R.F.)
Daniel Villareal - Lados B (International Anthem)
Bex Burch - There Is Only Love And Fear (International Anthem)
Kreis - Fimbul (bwaa)
Mike Reed - The Separist Party (We Jazz)
November
Myra Melford's Fire and Water Quintet - Hear The Light Singing (Rogue Art)
December
Thandi Ntuli & Carlos Niño - Rainbow revisited (International Anthem)
Dit was mijn 2023. Wordt vervolgd in 2024 met meer luisterplezier en andere avonturen. Proost!
Work in progress
Toch nog één dingetje: ooit droomde ik ervan om een eigen platenzaak te hebben. Doet niet elke muziekfreak dat als zijn verzameling een zekere omvang bereikt? In elk geval activeerde het lezen van High fidelity die droom weer een beetje. Ik begon te dagdromen: wat als ik nu een platenboer was, wat zou ik dan in mijn etalage zetten? Maar ook: een echte winkel met alle sores van dien is misschien niet zo’n goed idee. En vandaar kwam ik op Toko Oen, een virtuele vitrine: geen winkel, enkel een digitaal raam waarachter ik oude en nieuwe plaatjes aanprijs. Een klein zijproject, just for the fun of it, dat nog een beetje in de steigers staat, maar waarmee ik nog wat wil experimenteren in 2024. Een aantal van de albums uit mijn lijst van 2023 staat overigens ook te pronken in de etalage van Toko Oen.
Leuk en inspirerend om jouw lijstjes door te krijgen Jeroen! En altijd weer zo fijn en elegant verwoord. Nog van harte gefeliciteerd met die mijlpaal!