Op vraag van Muziekcentrum Vlaanderen schreef ik in 2017 een kort portret van zangeres Tutu Puoane, geboren in Zuid-Afrika maar al jaren een vaste waarde op de Belgische jazzscene. Het portret verscheen toen op een Engelstalige site bedoeld als promotiemiddel voor jazzartiesten uit België, met concertorganisatoren en pers in het buitenland als doelpubliek. De toenmalige site is intussen vervangen door andere initiatieven, maar is nog wel te vinden op archive.org. Daar vind je de Engelse vertaling van mijn tekst, de oorspronkelijke versie staat hieronder.
"Jazz is muziek voor oude mensen.” Zo denkt Tutu Puoane erover als klein meisje in een township bij Pretoria, Zuid-Afrika. Zingen deed ze toen al, zingen deed ze eigenlijk altijd al. Bijvoorbeeld samen met haar moeder in het schoolkoor. Maar de liefde voor de jazz, die komt pas veel later. Het meisje is dan al wat groter en het is haar droom om een carrière als zangeres uit te bouwen. Een muzikale vorming had ze niet, maar wel veel talent. Dat blijkt genoeg om op haar achttiende te kunnen beginnen aan een muziekopleiding in Johannesburg. En daarna het conservatorium van Kaapstad. Daar is het gebeurd: ze ontdekt de jazz en wordt verliefd. Jazz, dat is de weg die ze op wil.
Op het conservatorium in Kaapstad wordt Tutu Puoane opgemerkt door de Nederlandse pianist Jack Van Poll. Hij ontfermt zich over haar als een tweede vader en zorgt ervoor dat Tutu kan voortstuderen aan het Conservatorium in Den Haag in Nederland. In 2002 vertrekt Tutu Puoane naar Nederland en twee jaar later belandt ze in België. Opnieuw is het de liefde die haar de weg wijst: deze keer wordt ze verliefd op de Vlaamse pianist Ewout Pierreux.
Sindsdien vormen Tutu en Ewout een unieke twee-eenheid op de Belgische jazz-scene. Hij als de veelzijdige, maar bescheiden aangever en arrangeur op de piano, spaarzaam met de noten, zijn spel vol soul en ingehouden swing, zijn lyriek van een betoverende schoonheid. Zij als de al even veelzijdige en innemende zangeres, soms bijna verlegen aarzelend in trage ballades, dan weer groovy en met een ruwe korrel in de stem die een gospelverleden doet vermoeden. Haar dictie is heel herkenbaar en haar vertolking steeds ingeleefd en persoonlijk. Ze zingt in het Engels, maar ook in verschillende talen uit Zuid-Afrika. En als grote fan van Ella Fitzgerald waagt ze zich ook wel eens aan scat-zingen; niet zo vaak, maar wel altijd raak.
Tutu en Ewout vormen de kern waarrond enkele vertrouwde waarden van de Belgische en Nederlandse jazz-scene cirkelen als vaste compagnons-de-route: trompettisten Bert Joris en Carlo Nardozza, saxofonisten Tineke Postma, Frank Vaganée en Wietse Meys, bassisten Nicolas Thys en Clemens van de Feen, en drummers Lieven Venken en Jasper van Hulten. Met deze muzikanten omringt Tutu Puoane zich voor haar cd’s en concerten onder eigen naam. Daarnaast wordt Tutu veel gevraagd als zangeres in de projecten van het Brussels Jazz Orchestra. Met als hoogtepunt ongetwijfeld de bekroonde cd ‘Mama Afrika’ in 2010: een eerbetoon aan de muziek van Zuid-Afrika, meer bepaald de muzikale erfenis van Miriam Makeba.
Ook in haar eigen repertoire is er vaak die Zuid-Afrikaanse toets die zorgt voor een warme gloed en een apart accent in de songs. In het begin van haar carrière vertrouwt ze nog veel op bekende en minder bekende standards, later kiest ze meer voor eigen nummers en speciaal voor haar geschreven songs van bijvoorbeeld Ewout Pierreux, Nicolas Thys of Jack van Poll.
Sinds 2016 toert Tutu met The Joni Mitchell Project waarmee ze in haar eigen jazz-idioom de songs van de Canadese singer-songwriter vertolkt. Joni Mitchell is een van de grote voorbeelden van Tutu. Billie Holiday, Nina Simone en Ella Fitzgerald zijn andere idolen van haar. Maar nooit zal ze proberen die grote zangeressen te imiteren. Als geen ander weet Tutu Puoane dat ze het moet hebben van haar eigen stem: "Er is maar een Ella, er is maar een Sarah Vaughan, en er is er maar een zoals jezelf," vertelt ze in een televisie-interview, "Het beste wat je voor jezelf kan doen, is proberen de best mogelijke versie van jezelf te zijn."
Jeroen Revalk, oktober 2017
In de zeven jaar na dit portret heeft Tutu niet stil gezeten, verre van.
Er waren onder meer nieuwe platen en projecten met het Brussel Jazz Orchestra, en in maart 2024 verscheen het album ‘Wrapped in Rhythm, Vol. 1 - Tutu Puoane sings the poetry of Lebo Mashile’. Meer daarover in dit artikel:
Daarnaast was Tutu ook te zien en te horen in twee terecht veel geprezen (dans)theaterproducties bij de KVS in Brussel: ‘Dear Winnie’ over Winnie Mandela en de Zuid-Afrikaanse anti-apartheidsstrijd en daarna ‘Mimi’s Shebeen’, een poëtisch portret van Miriam Makeba met Tutu in de hoofdrol.
Kijk op www.tutupuoanemusic.com voor meer.